شب یلدا یا شب چله بلندترین شب سال است و از غروب سی ام آذر تا طلوع اول دی طول می کشد و مصادف با (انقلاب زمستانی) در نیمکره شمالی است و از آن شب به بعد روزها طولانی تر و شب ها کوتاهتر می شود. مراسم شب یلدا در ایران قدمتی ۷۰۰۰ ساله دارد و نشانگر اینست که پیشینیان ما از ۷۰۰۰ سال پیش به دانش گاه شماری دست پیدا کرده بودند . انتهای این شب دراز را بعنوان شکست پلیدی و تباهی و پیروزی خورشید و روشنایی دانش قلمداد می کردند.
یلدا واژه ای سریانی به معنی تولد وزایش است. ابوریحان بیرونی دانشمند اسلامی از این جشن با نام (میلاد اکبر) نام برده است. همچنین یلدا پایان برداشت محصول صیفی و آغاز فصل استراحت در جامعه کشاورزی است. از قدیم الایام در چنین شبی مردم در خانه ی بزرگتر های فامیل گرد هم آمده و دور کرسی نشسته و تا نیمه های شب به متل گویی و شعر خوانی ـ گوش سپردن به فال حافظ و شاهنامه و قرائت قران کریم و داستانهای بزرگتر های فامیل و خوردن میوه و آجیل مشگل گشا می پرداختند.
بسیاری از میوه ها و خوراکی های شب یلدا که جنبه نمادین دارند طبع سردی دارند و باید از خوردن همزمان آنهاخودداری کرد و بهتر است طبع آنها را متعادل کرده تا مشکلی پیش نیاید. بیشتر این میوه ها پر دانه هستند که نمادی از برکت خیزی و باروری و سرخ رنگی (نمایندگان خورشید ) است مانند : هندوانه ـ انار ـ چغندر پخته ( لبو) –
هندوانه :
۹۰ درصد بافت هندوانه را آب تشکیل میدهد و جهت رفع عطش و دفع سنگ کلیه مفید است وموجب شادی و طراوت پوست میشود همچنین حاوی بتاکاروتن و لیکوپن است که از آنتی اکسیدان های طبیعی بوده و خواص ضد سرطان دارند. هندوانه طبعی سرد دارد و برای ایام سرد سال مناسب نیست حرارت و صفرای خون را کاهش داده مانع از یبوست می شود. مصرف زیاد هندوانه موجب غلبه بلغم در بدن شده و برای سلامتی مضر است . بهتر است هندوانه بعنوان میان وعده ی غذایی مصرف شود نه به همراه غذا زیرا در هضم و جذب اختلال ایجاد می کند. همچنین افراد پیر و سالمند و سرد مزاج باید در مصرف خوراکی های سرد بیشتر احتیاط کنند. اما در شب یلدا معمولا مقدار کمی هندوانه خورده می شود که اثر گرمی آجیل ها و تنقلات را کاهش دهد.
انار:
از قدیم میوه ای خون ساز شمرده می شده و سر شار از ویتامین ث و آهن و آنتی اکسیدان است و سبب تقویت سیستم ایمنی بدن شده و از تصلب شرائین ـ پیری زودرس ـ آلزایمر ـ سرطان جلوگیری میکند.انار داری طبع سرد و تر است، انار شیرین و آبدار میوه مناسبی است ولی انار ترش بویژه برای افراد میانسال ـ لاغر ـ افسرده ـ کم خواب ـ بطور کل افراد با مزاج خشک ، میوه مناسبی نیست به همین دلیل خوردن انار معمولا با گلپر که دارای مزاج گرم است توصیه می شود تا به معتدل تر شدن طبع انار کمک کند .
انگور:
در شب یلدا طرفدار زیادی دارد و دارای طبیعتی گرم و تر است و مصرف زیاد آن به دلیل قند بالای آن می تواند منجر به افزایش کالری های دریافتی بدن گردد.
مصرف پرتقال و مرکبات
پس از شام ممکن است باعث نفخ گردد لذا توصیه می شود پس از شام میوه خورده نشود . و یا یک ساعت پس از شام از سیب یا به یا انار شیرین استفاده گردد.
چغندر (لبو ) :
ممکن است کمی موجب یبوست شود ولی آبی که چغندر در آن پخته می شود ملین است پس بهتر است لبو را با کمی آب آن میل نمائید . در ضمن باید توجه داشت که معمولا پس از خوردن لبو بخاطر رنگ قرمز آن ممکن است رنگ ادرار تغییر کرده و متمایل به سرخی شود که البته جای نگرانی نیست و خودش برطرف خواهد شد.
آجیل :
بعنوان سالم ترین تنقلات شناخته شده و حاوی ویتامین های گروه ب ـ آ ـ ای ـ روی ـ کلسیم ـ فسفر ـ پتاسیم ـ منیزیم ـ پروتئین و مواد فیبری است که وجود این مواد در بدن موجب افزایش تراکم استخوان و جلوگیری از ریزش مو و چین و چروک پوست ـ کمک به درمان افسردگی ـ افزایش قدرت بینایی و رفع خستگی و گرفتگی عضلات می شود . چربی موجود در آجیل از نوع مضر نیست ولی دارای کالری بالایی است بطور کلی باید در خوردن آجیل اعتدال رعایت شود .
آجیل شب یلدا از گذشته های دور شامل :
گردو ـ فندق ـ پسته ـ بادام ـ کشمش ـ گندم ـ نخود برشته ـ شاهدانه ـ قیصی ـ برگه آلو ـ برگه زرد آلو ـ تخم هندوانه ـ تخم کدو ـ مویز ـ انجیر ـ توت خشک ـ بوده است . امروزه متاسفانه آجیل های مرسوم و موجود در بازار بسیار شور هستند و برای افراد مسن و بیماران مبتلا به فشار خون مناسب نمی باشند و بهتر است از آجیل های شیرین استفاده شود. بهتر است در ابتدای شب از میهمانان با میوه ها پذیرایی شود و سپس با فاصله ای از آجیل استفاده شود و حداقل پس از یک ساعت شامی مختصر و سبک که زیاد چرب نباشد سرو گردد.
و بعنوان نوشیدنی های مناسب : چای اصیل ایرانی با هل یا دارچین یا زعفران ـ دم نوش نبات با کمی نعنا ـ معجون شیر بادام با عسل و هل پیشنهاد می گردد.
دور هم بودن و انجام صله رحم در شب
یلدا موجب افزایش صمیمیت و محبت در نزد اعضای خانواده ، رفع کدورت ها و در نتیجه ایجاد یک حس و حال مثبت در مغز و روح انسان می شود.
در شب یلدا نباید همش به فکر این باشیم چه بخوریم و چه نخوریم ! کتاب هایی که در کنار سفره شب یلدا قرار داده می شود نشان از اهمیت آموزش و فرهنگ و معنویت در نزد ایرانیان دارد . پس می توان از شب یلدا بعنوان یک شب با خواص معنوی ـ روحی و تغذیه ای فراوان نام برد و چه شایسته است که این شب دراز انسان ها را به یاد لبخند تلخ یتیمان و گرسنگان بیندازد و این شب را به جشن نیکو کاری و پیروزی روشنایی به تاریکی بدل نماید.
